مثلث یادگیری

مدل مثلث یادگیری(Cone Of Learning)  که به  مثلث تجربه (Cone Of Experience) نیز شناخته میشود یک مدل یادگیری است که در دهه ۱۹۶۰ توسط دکتر ادگار دیل (Edgar Dale) از دانشگاه اوهایو تدوین شده است. این مدل از چندین نظریه مرتبط با فرایندهای یادگیری استفاده کرده است و هدف از آن، بیان این موضوع است که کدام یک از روشهای یادگیری بازدهی و بهره ­وری بیشتری دارند.

همان طور که در تصویر اصلی این مقاله مشاهده می­ کنید ساختار این مثلث از دو قسمت اصلی بالایی و پائینی تشکیل شده است:. قسمت بالایی مربوط به روشهای یادگیری منفعلانه و  قسمت پایینی مربوط به روشهای یادگیری فعالانه است.

هر کدام از قسمتهای اصلی نیز شامل چندین روش یادگیری گوناگون هستند. به این ترتیب که روشهای یادگیری که در قسمت بالایی مثلث قرار دارند نیازی به درگیر شدن کامل فکر، ذهن و بدن ما ندارند، به همین خاطر به آنها روشهای یادگیری منفعلانه می­ گوییم. اما از طرف دیگر روشهای یادگیری که در قسمت پایین مثلث قرار دارند به هوشیاری و آمادگی کامل فکری، ذهنی و حتی فیزیکی ما نیاز دارند، برای همین از آنها بعنوان روشهای یادگیری فعالانه یاد می­کنیم.

بر اساس بررسی­ های انجام شده توسط دکتر دیل، اگر بنا باشد که یک فرد متوسط مطلب مشخصی را یاد بگیرد، بازدهی (و میزان یادآوری مطلب یادگرفته شده توسط او) از طریق هر کدام از روشهای یادگیری بعد از دو هفته به این صورت مشخص می­شود؛

1. اگر شخص مطلب را از روی نوشته بخواند، بعد از دو هفته ۹۰% مطلب از یادش می­رود و فقط ۱۰% را به یاد می­ آورد.
2. اگر شخص مطلب را بشنود، بعد از دو هفته ۸۰% مطلب از یادش می­رود و فقط ۲۰% را به یاد می­ آورد.
3. اگر شخص مطلب را در قالب عکسها و تصاویر ببیند، بعد از دو هفته۷۰% مطلب از یادش می­رود و حدود ۳۰% را به یاد می­ آورد.
4. اگر شخص مطلب را هم بشنود و هم ببیند(مانند دیدن فیلم)، بعد از دو هفته حدود۵۰% مطلب از یادش می­رود و حدود ۵۰% را هم به یاد می­ آورد.
5. اگر شخص مطلب را به روشهای بالا یاد بگیرد و سپس درباره آن صحبت کند، بعد از دو هفته حدود ۳۰% مطلب از یادش می­رود و حدود ۷۰% را به یاد می­ آورد.
6. و در نهایت اگر شخص موضوعی را که می­خواهد یاد بگیرد از طریق شبیه­سازی کردن و یا عمل کردن بیاموزد، بعد از دو هفته فقط حدود ۱۰% مطلب از یادش می­رود و بیش از ۹۰% آنچه را که آموخته را به یاد می­ آورد.

می­ بینید که هر چه از قسمتهای بالای مثلث به پایین آن نزدیک می­شویم، به میزان بیشتری از هوشیاری ذهنی و فیزیکی نیاز هست. به عنوان مثال شما ممکن است در حالت خوابیده مشغول خواندن این کتاب باشید. یا حتی بارها پیش آمده است که هنگام مطالعه، چشمتان مشغول خواندن است، اما ذهنتان در جای دیگری سیر می­کند  اما برای یادگیری عملی بایستی که هم از لحاظ فکری و ذهنی و هم از لحاظ فیزیکی آماده و هوشیار و کاملاً درگیر با موضوع باشید.

بر اساس این نظریه کم اثرترین روش یادگیری، خواندن (Reading) یک مطلب و یا شنیدن (Listening) آن است. روشهایی که نظام آموزشی، مدارس و دانشگاه­ های ما بر پایه آنها استوار است و ما آنها را در تمام دوران تحصیل تجربه کرده ­ایم و با میزان کاراییشان آشنایی داریم! اما بهترین و اثربخش­ترین روشهای یادگیری، شروع کردن به انجام کار و یادگیری در حین عمل است(Action learning). این روشی است که کارآفرینان و موفق­ترین افراد جامعه دائماً از آن استفاده می­ کنند، چراکه چیزی را که انسان با تلاش و ممارست آموخته باشد برایش جاودانه خواهد بود. به همین خاطر است که می­گویند تجربه بهترین آموزگار است و مطلبی که از طریق تجربه یاد گرفته شود، هرگز فراموش نمی­شود.

علی خادم الرضا